De invloed van stress en cortisol op botgezondheid tijdens de menopauze

Stress wordt onder andere veroorzaakt door het hormoon cortisol. Cortisol beïnvloedt meerdere processen in het lichaam, zoals vetverbranding, het onderdrukken van ontstekingen en het slaapritme [1]. Normaal gesproken wordt dit hormoon gereguleerd door de hypothalamus, het deel van de hersenen dat een groot deel van de hormonen en de temperatuur van het lichaam regelt. Zodra de cortisolwaarden stijgen, geeft het lichaam signalen af die ervoor zorgen dat de aanmaak van cortisol weer wordt geremd. In de ochtend, vlak na het ontwaken, zijn deze waarden het hoogst en nemen ze gedurende de dag af [2]. Voor en tijdens de menopauze raakt dit proces ontregeld, en schommelen de cortisolwaarden op een abnormale manier. Dit betekent dat de cortisolwaarden ‘s nachts hoger zijn dan normaal, terwijl ze juist laag zouden moeten zijn. Vlak na het ontwaken zijn deze waarden daarentegen lager dan normaal, terwijl ze juist hoog zouden moeten zijn. Ook gedurende de dag zijn er afwijkende schommelingen in de cortisolwaarden. Abnormaal verhoogde cortisolwaarden worden in verband gebracht met nachtzweten en opvliegers, twee veelvoorkomende symptomen bij vrouwen in de perimenopauze en menopauze [3]. 

Cortisol heeft ook een negatieve invloed op de botkwaliteit. In de botten bevinden zich twee typen cellen: osteoblasten en osteoclasten. Osteoblasten zijn verantwoordelijk voor de opbouw van bot, terwijl osteoclasten zorgen voor de afbraak ervan [4]. Cortisol stimuleert de osteoclasten en remt de werking van de osteoblasten, waardoor er geen nieuw bot meer wordt aangemaakt. Daarnaast zorgt cortisol ervoor dat calcium vanuit de botten terug in het bloed wordt opgenomen en dat er minder calcium uit voeding wordt opgenomen. Al deze factoren leiden tot botafbraak en verhinderen de opbouw van nieuw bot [5]. Hoewel er in een gezond lichaam verschillende mechanismen bestaan die botopbouw stimuleren, kan een verhoogde cortisolproductie door stress ervoor zorgen dat er meer bot wordt afgebroken dan normaal. Men vermoedt dat de ontregeling van de hypothalamus wordt veroorzaakt door een afname van estradiol, die begint tijdens de perimenopauze. Estradiol speelt namelijk een belangrijke rol bij het reguleren van de hypothalamus [6]. 

De perimenopauze en menopauze worden geassocieerd met verhoogde stressniveaus, wat op zijn beurt leidt tot een verminderde botkwaliteit [7]. Er zijn verschillende manieren om de cortisolniveaus te verlagen, en daarmee stress en botkwaliteit te verbeteren. Een effectieve methode is beweging. Er is een verband gevonden tussen regelmatige lichaamsbeweging en verlaagde cortisolniveaus [8]. Bovendien is beweging een van de meest effectieve manieren om de botkwaliteit te verbeteren, doordat druk op de botten wordt uitgeoefend. Voor meer informatie over de relatie tussen beweging en botkwaliteit, zie het artikel “Beweging”.